Niedobór witaminy B12 – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Niedobór witaminy B12 jest jednym z najczęstszych niedoborów mikroskładników odżywczych na świecie. Przyczynami może być niewystarczające spożycie pokarmu zawierającego witaminę lub niezdolność organizmu do jej wchłonięcia. Najczęściej niedobór witaminy B występuje u osób starszych i wegan, którzy nie jedzą produktów zwierzęcych.

Ważna rola witaminy B12 w organizmie człowieka

Witamina B12 jest rozpuszczalną w wodzie witaminą, która odgrywa ważną rolę w tworzeniu czerwonych krwinek i DNA, a także w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego. Ani człowiek, ani zwierzęta nie mogą jej wytwarzać samodzielnie. Żywność to jedyne źródło tej witaminy, w związku, z czym niezrównoważona dieta może spowodować brak witaminy B12 w organizmie.

W swojej naturalnej postaci witamina B12 jest obecna w produktach pochodzenia zwierzęcego, w tym w mięsie, rybach, drobiu, jajach i produktach mlecznych. Występuje także w dużej liczbie gotowych produktów, które są wzbogacone w witaminę B12 tym: odżywki dla sportowców, płatki śniadaniowe. A także: chleb, mleko niezwierzęce (soja, ryż, migdały). Jak widać łatwo można zapobiec niedoborowi witaminy B12.

Przyczyny niedokrwistości z niedoborem witaminy B12

Przyczynami rozwoju niedokrwistości z niedoboru B12 mogą być:

• Niedożywienie
• Upośledzone wchłanianie witaminy B12
• Zmiany strukturalne w jelicie cienkim
• Inwazje robaków
• Procesy nowotworowe
• Choroby wątroby i nerek.

Ryzyko niedoboru witaminy B12:

• Osoby starsze
• Wegetarianie (osoby, które całkowicie wykluczają produkty pochodzenia zwierzęcego z diety, w szczególności weganie)
• Osoby, które przeszły operację, podczas której usunięto część jelita, odpowiedzialną za wchłanianie B12
• Osoby przyjmujące niektóre leki (metformina na cukrzycę, leki zobojętniające sok żołądkowy z powodu zgagi).

Przyczyną osłabienia z powodu niedoboru witaminy B12 jest zaburzenie dostaw tlenu do mięśni i innych narządów z powodu nieprawidłowości w produkcji czerwonych krwinek. Jednym z poważnych skutków ubocznych niedoboru B12 jest uszkodzenie komórek nerwowych. Wynika z faktu, że witamina B12 jest potrzebna do stworzenia ochronnej błony dla komórek nerwowych zwanych mieliną. Oznaką takiego uszkodzenia jest drętwienie i mrowienie kończyn. Przy przewlekłym braku witaminy B12 w pożywieniu również wzrok może ulec pogorszeniu z powodu uszkodzenia nerwu wzrokowego.

Objawy braku witaminy B12 w organizmie

Objawy niedoboru witaminy B12 ujawniają się stopniowo. Zestaw symptomów jest bardzo zróżnicowany.

Najczęstsze objawy to:

• Osłabienie, zawroty głowy, szum w uszach, tendencja do otyłości
• Blada skóra z odcieniem żółtym, czasem żółknięcie twardówki
• Częste infekcje górnych dróg oddechowych, wzrost temperatury ciała
• W obszarze brzucha: odbijanie, nudności, utrata smaku, utrata apetytu, a nawet niechęć do jedzenia, ciężkość w nadbrzuszu. Czasami problemy z przełykaniem, pieczenie języka, błony śluzowej jamy ustnej.
• W obszarze jelit: niestabilny stolec (biegunka, zaparcia), utrata wagi
• Zespół sercowy: duszność, kołatanie serca, ból w sercu, zanik mięśnia sercowego. Podczas osłuchiwania serca lekarz może wysłuchać funkcjonalny anemiczny hałas.
• Zespół mięśniowo – szkieletowy: drętwienie i mrowienie kończyn, sztywność ruchów, niestabilność chodu, osłabienie mięśni
• Zespół obrzękowy: obrzęk obwodowy w wyniku niewydolności krążenia.
• Powiększona wątroba, śledziona
• Impotencja
• Zaburzenia pamięci, pogorszenie nastroju, depresja i zmniejszenie funkcji umysłowych, w szczególności demencja.
• Często: ciężka niedokrwistość krwi obwodowej
• Niedobór leukocytów we krwi, małopłytkowość
• W szpiku kostnym: objawy megaloblastycznego powstawania krwi.

Objaw neurologiczny: powodem braku witaminy B12 jest podostra połączona degeneracja rdzenia kręgowego. Zmiany mogą być nieodwracalne, jeśli niedobór B12 nie zostanie wykryty na wczesnym etapie. Podostra połączona degeneracja rdzenia kręgowego wpływa na nerwy obwodowe i rdzeń kręgowy, ale ma różny wpływ na dzieci i dorosłych.

Komplikacje niedoboru witaminy B12

W przypadku nieleczonej niedokrwistości z niedoborem witaminy B12 może rozwinąć się zespół śpiączki złośliwej, objawiający się niedokrwieniem mózgu a także:

• Utrata przytomności
• Całkowite zniesienie odruchów
• Spadek temperatury ciała
• Spadek ciśnienia krwi
• Wymioty i mimowolne oddawanie moczu.

Diagnostyka niedoboru witaminy B12 we krwi

Diagnostyka braku witaminy B12 we krwi przeprowadzana jest za pomocą dokładnego badania hematologicznego. W tym badania obrazu krwi obwodowej, czynników surowicy zaangażowanych w hematopoezę (wytwarzanie komórek krwi). Dokładna diagnoza jest bardzo ważna, ponieważ w niektórych przypadkach chorzy wymagają leczenia przez całe życie.

Najczęściej zlecane badania w celu stwierdzenia niedoboru B12:

• Pełna morfologia krwi
• Analiza moczu
• Biochemiczna analiza krwi
• Poziomy witaminy B12 we krwi
• Badanie szpiku kostnego
• Elektrokardiografia.

Leczenie niedoboru witaminy B12

Leczenie niedoboru B12 w organizmie obejmuje podawanie pozajelitowe witaminy B12 (dożylne: w dawce 200-500 mcg dziennie). Lub metabolitu cyjanokobalaminy w dawkach zapewniających zaspokojenie codziennych potrzeb i podwojenie zapasów magazynowych. B12 podawana jest w dawce 1000 µg domięśniowo codziennie przez dwa tygodnie, a następnie raz w tygodniu, aż jej poziom zostanie znormalizowany. Następnie podawana jest raz w miesiącu przez całe życie.

W niektórych przypadkach ogromne dawki 1000 mg cyjanokobalaminy są przepisywane codziennie przez 7–10 dni, a następnie dwa razy w tygodniu, aż do ustąpienia objawów neurologicznych. W niektórych przypadkach konieczne są transfuzje masy erytrocytów w celu natychmiastowej eliminacji objawów niedotlenienia.

Po terapii może wystąpić niedobór potasu w organizmie, dlatego w procesie leczenia witaminą B12 konieczne jest uważne monitorowanie zawartości potasu we krwi i, jeśli to konieczne, przeprowadzenie terapii zastępczej. Osoby ze stwierdzonym niedoborem witaminy B12 w organizmie podlegają obserwacji, podczas której 1-2 razy w roku monitorowany jest stan krwi obwodowej. A także leczenie chorób, które doprowadziły do rozwoju tego rodzaju niedokrwistości.

Zapobieganie niedokrwistości z niedoboru witaminy B12

Aby nie dopuścić do wystąpienia niedokrwistości należy uzupełniać brak witaminy B12 w organizmie poprzez prawidłowe odżywianie, spożywanie żywności bogatej w witaminę B12. Należy przeprowadzać okresowe badania krwi i poddawać się leczeniu chorób, które mogą prowadzić do rozwoju niedoboru witaminy B12 w organizmie.

Lista produktów zawierających witaminę B12 w dużych ilościach: wątroba, nerki wołowe, pstrąg, łosoś, mielona wołowina, jaja, mleko, kurczak. W większości przypadków przyjmowanie witaminy B12, jako suplementu przez osoby narażone na ryzyko niedoboru B12 może być skutecznym środkiem zapobiegawczym w celu uniknięcia poważnych konsekwencji.